Daga Dayo Yusuf
Masana falsafa sun koka da yanayin zamani tun farkon wayewar kai. Masana kimiyyar lissafi na ci gaba da muhawara kan cewa ko lokaci shi ne ya kasance mataki na hudu na samuwar sararin samaniya.
Sannan kafofin sada zumunta sun gaza gane lissafin ta yadda aka yi ƙasar Habasha ta yi bikin shigowar "Sabuwar Shekarar 2017" a ranar 11 ga Satumban 2024!
Ta yaya kasa za ta kasance a bayan sauran kasashen duniya da shekaru bakwai a lissafi?
Wannan tambaya mai ban sha'awa, wacce yawanci ke bijirowa a daidai wannan lokaci a kowace shekara, za ta fi sauƙi a amsa ta kai-tsaye fiye da a zurfafa cikin Ka'idar Ka'idar Einstein ta Tafiyar Haske ko ɓatanci na falsafa.
Bari mu fara da tarihi mai ban sha'awa na ƙasar Habasha. Wannan ƙasa ta Gabashin Afirka ta kasance a cikin mafi daɗewa a duniya, inda aka ambace ta a cikin litattafai masu yawa na addini da sauran tsoffin litattafai.
Alkur'ani mai girma ya ba da labarin yadda kasar Habasha wacce a lokacin ake kiranta da Abyssiniya ta bai wa sahabban Annabi Muhammad mafaka a lokacin da aka uzzura musu hari a Makka.
Sarki Najashi na Abyssinia, wanda aka sani da adalcinsa, ya bai wa Sahabban Annabi mafaka a lokacin da babu wanda zai yi hakan.
Wani muhimmin al'amari na tarihin Habasha shi ne, ba a taɓa yi wa ƙasar ta Afirka mai cikakken ‘yanci tun tsawon lokaci, mulkin mallaka ba.
Wannan yana nufin ta sami damar adana yarenta da addini da al'adunta tun shekaru da yawa, duk kuwa da tarihinta na tsawon lokacin da ta shafe tana fama da rikice-rikice a nahiyar.
Kalandar Habasha
Tarihin samun 'yancin kan Habasha ya keɓe ta daga yawancin sauye-sauyen da sauran ƙasashen duniya suka ɗauka.
Kalandar Habasha ko Ge'ez, wacce ta bambanta da Kalandar Miladiyya wadda Fafaroma Gregory XIII ya samar a shekara ta 1582, Sarkin Abyssniya Ge'ez Sarsa Dengel ne ya gabatar da ita a ƙarni na 16.
Yana bin tsohuwar kalandar ɗan Kibɗawa ta Alexandria, ko da yake an ƙara rana ɗaya a duk bayan shekara huɗu (mai kama da Kalandar Julian).
Duk da yake ana bin sahihancin sigar Miladiyya hatta a cikin Coci - Fafaroma Benedict XVI ya lura cewa lissafin haihuwar Yesu Kiristi a shekara ta 1 AD ta ƙare da shekaru da yawa - Kalandar Habasha ta yi gyara mai mahimmanci bisa ga cewa an haifi Yesu a cikin shekara ta 7 BC ne.
Ba wannan kadai ba, Kalandar Habasha ta kuma nuna ranar 7 ga Janairu a matsayin ranar haihuwar Yesu, wanda ya sa ko bikin ranar Kirsimeti ya bambanta.
Mabiya Cocin Orthodox a Habasha suna bin wannan kalanda.
Kalandar Habasha tana da watanni goma sha biyu, kowannensu yana da kwanaki talatin da kwana biyar ko shida na lissafin rana, lamarin da ya sa ake samun wata na goma sha uku.
Watanni suna farawa a rana ɗaya da kalandar Kibɗawa amma amfani da sunayen Ge'ez.
Sabuwar Shekara ta Musamman
Sabuwar Shekarar Habasha, da ake kira Enkutatash, ta zo daidai da 11 ga Satumba (ko 12 a cikin shekarun da ba a yi ƙarin rana ba) a cikin kalandar Miladiyya.
Asalin kalmar “Enkutatash” ta harshen Amharic ta samo asali ne daga ziyarar da Sarauniyar Abyssiniya, wadda aka fi sani da Sarauniyar Sheba, ta kai wa Sarki Sulemanu a Urushalima don muhawara kan imaninta.
Bisa al'adar Habasha, a ranar 11 ga Satumba, Sarauniyar Sheba (wanda aka fi sani da Makeda a cikin harshen Habasha) ta sami zuwa gida inda mutanenta suka ba ta kayan ado - don haka sunan "Enkutatash", wanda ke nufin "kyauta ta kayan ado".
A kasar Habasha ta yanzu, ana maraba da sabuwar shekara a wannan rana ta kowace shekara kamar yadda sauran kasashen duniya suke yi a ranar 1 ga watan Janairu a Kalandar Miladiyya.
Bahi Kidus, wani dan kasar Habasha da ke Landan ya shaida wa TRT Afrika cewa, “Hutu da ake bayarwa da bukukuwan bikin sabuwar shekara suna hada kan jama’a, kuma ranar 11 ga Satumba ba ta da bambanci.”
Wani babban biki da ya yaɗu a Sabuwar Shekara zai haɗa da Injera, burodin Habasha na gargajiya.
Tej na gargajiya, ko ruwan inabi na zuma, shi ma ya shahara a Habasha da Eritriya. Annashuwa da farin ciki, Eskista (ko "rawa da kafaɗa" a cikin Amharic), shan gahawa da yin hira, to duk idan aka samu wadannan bikin sabuwar shekara ya cika.
Sau da yawa, ƙwararrun ƴan ƙasar suna shafe sati guda suna bukukuwa na nishaɗi.
Haƙiƙanin tattalin arziki
Haɗin kai da fari da ambaliya da tashe-tashen hankula sun yi tasiri sosai kan yanayin tattalin arzikin Habasha da yawa.
Kidus ya ce "Idan aka kalli bikin a yanzu da kuma yadda suke a lokacin da muke girma, abubuwa sun sauya."
"Tattalin arziki ya ji jiki sosai. Yawancin mutane ba za su iya hidimar yin bikin sabuwar shekara ba, ko kadan kamar yadda muka saba."
Waɗanda suka bar ƙasar don alƙawarin inganta tattalin arziƙi da sauran damammaki a wasu wurare suna manne da abubuwan tunawa da ƙuruciya a lokuta kamar sabuwar shekara ta Habasha.
''Mun sami kanmu nesa da kasarmu ta haihuwa. Waɗannan abubuwan tunawa su ne waɗanda muke riƙe da su a ƙwaƙwalwarmu don jin kamar muna gida," in ji Kidus.
A London mai nisa, watakila ma gaisuwar salon gaisuwar "Melkam Enkutatash" - "Barka da Sabuwar Shekara" a harshen Habasha - a ranar 11 ga Satumba ta ɗan bambanta.
