Daga Jean Charles Biyo'o Ella
An tilasta wa al’ummar Banen da ke Kamaru jira har shekara 60 da doriya domin komawa matsuguninsu wanda aka kore su daga shi, sakamakon yakin da aka rinka yi da kuma zaluncin masu mulkin mallaka.
Dan majalisa Samuel Moth, wanda mamba ne na Jam’iyyar Cameroon People’s Democratic Movement kuma mai magana da yawun kabilar Banen, na kan gaba wurin gwagwarmayar ganin jama’arsa sun koma matsuguninsu na asali.
“Wadanda suka yi mulkin mallaka a baya sun yi alkawarin mayar da mu kauyukanmu da zarar an fatattaki ‘yan tawaye. Gomman shekaru sun shude amma ba a cika wannan alkawarin ba,” in ji Moth.
Da wannan aikin da ya sa gaba na "Return to our Roots" wanda yake nufin mu koma tushenmu, dan majalisar na son bayar da karfin gwiwa domin hada kan al’ummarsa baki daya wadanda suka rasa muhallansu sakamakon yakin da Faransa ta yi kan ‘yan tawaye a Nkam da Sanaga.
Daga shekarar 1955 zuwa 1971, kasar Kamaru wadda ta samu ‘yancin kai a ranar 1 ga watan Janairun 1960, na karkashin mulkin mallaka na Faransa.
‘Yan gwagwarmaya na Jam’iyyar UPC (Union des Populations du Cameroun), wadda aka kirkiro a 1948, ya jawo tsananin yaki kan tsofaffin masu mulkin mallakar.
Bacin ran da ya jawo tawayen ya samo asali ne tun daga 1919, jim kadan bayan an ci Jamus da yaki a Yakin Duniya na daya.
Tshohuwar Majalisar Dinkin Duniya ta League of Nations ta saka akasarin kasashen da Jamus ta yi wa mulkin mallaka, daga ciki har da Kamaru a karkashin ikon Faransa.
A zahiri, Turawan mulkin mallaka na Faransa ne suka yi jagorancin Kamaru. Hakan bai dadada wa UPC da shugabanta ba, Ruben Um Nyobe. Ana kyautata sojojin na Faransa ne suka kashe Um Nyobe a ranar 13 ga watan 1958.
Bayan an haramta ayyukan UPC, sai jam’iyyar ta rinka aiki ta karkashin kasa. Hakan ne ya sa al’ummar Banen, wadda ba ta da nisa da gabar tekun Kamaru, aka kira ta domin kwato yankunanta.
Gwamnatin ta yi niyyar cirewa tare da korar wadannan ’yan kishin kasa, wadanda ake dauka maquisards, daga dajin. Domin kawar da ‘yan tawayen, an lalata kauyuka fiye da 37, sannan an tilasta wa mazauna kauyuka fiye da 51,000 gudun hijira.
Ciwo mai radadi
Bayan sun bar matsugunansu, sai mambobin al’ummar suka bazu a fadin kasar a tsawon shekara 60.
“An ci zarafin iyayenmu, an kashe su haka kuma an kona gidajensu,”kamar yadda Miloumi ya bayyana, shugaban kauyen Indikibassiomi ya bayyana wanda da ne ga tsohon soja a tattaunawarsa da TRT Afrika.
Sanye da kayan al'ada, Miloumi ba shine kawai memba na al'ummar Banen da ke da hazaka daga tashin hankalin da sojojin Faransa suka yi musu a lokacin.
A yayin da ya saka kayan gargajiya, ba Miloumi ne kadai dan al’ummar Banen ba da ke jin zafin abin da sojojin Faransa suka yi.
Kadarar mutane da ta gwamnati
Yaushe kabilar Banen za su koma asalin gidansu? Wannan na daga cikin tambayayoyin da ke yawan tasowa idan ana tattaunawa tsakanin mambobin kabilu a Kamaru.
A daidai lokacin da suke jiran a kawo karshen gudun hijirar da suke, wata doka ta Firaiminista ya yi wadda ta ayyana yankin da iyayen kabilun Banen suke da “yanki mallakar gwamnati” da kuma mayar da wurin daji ya jawo ce-ce-ku-ce.
Tuni gwamnatin ta yi kokarin yin sulhu da al’ummar. Abin da dokar ta kunsa ya bayar da dama ga jama’ar Banen su koma kasarsu ta gado kamar yadda wadanda suka bukata suka nema.
Har ila yau, dokar ta ambato batun girmamawa ga yankunan da aka yi a cikin gandun daji da kuma kewaye da tsofaffin kauyuka lokacin da aka tsara tsarin gudanarwa.
Idan aka yi la’akari, wannan ya kamata ya share fagen dawowar al’ummar da suka yi gudun hijira zuwa ƙasar kakanninsu da aka daɗe ana jira.
Wani jami'in ma'aikatar kula da gandun daji ta Kamaru ya ce "Dokar Firayim Minista ta ɗan ƙara bayyana fiye da yadda muke bukatar yin sharhi a kai."
Ya bayyana cewa a ma’anarsa, duk wata ƙasa mallakin jiha ce, “wadda ke yin abin da take so da ita don amfanin al’ummarta."
Dangane da wannan yanki da a da aka mamaye, wanda a yanzu ya zama dazuzzuka, “jihar, ta hanyar karkasa ta a cikin yankunanta na ƙashin kanta, a lokaci guda ta mayar da martani ga koke-koken jama’a.
Daya daga cikin kalubalen da ake fuskanta a nan take shi ne samun masu gudanar da aiki suna amfani da dukiyar yankin don bude ta ta hanyar samar da hanyoyin da za su kai ga tsoffin kauyuka.
Tambayar batun tattalin arziki
"Dabara ce!" in ji Victore Yetina, daya daga cikin sarakunan gargajiya na Banen da ke adawa da matakin Firayim Minista.
Duk da cewa ba ya adawa da shirin yin amfani da dajin, amma yana fargabar ka da wasu tsirarun mutane ne kawai za su amfana tare da cutar da al’umma.
"Kuskure ne!" kamar yadda dan majalisa Moth ya mayar da martani, wanda ya kasance mai kare matsayin gwamnati ne shi. "Hukuncin Allah ne ga al'ummar Banen," in ji shi
Abin da ya fi jan hankali a wannan dambarwar ita ce kasancewar Dajin Ebo, wani tafki mai nauyin tan miliyan 35 mai dauke da nau'ukan halittu daban-daban.
Ƴan ƙabilar Banens da aka raba da muhallansu suna ƙara matsa lamba don ganin sun ƙwato haƙƙoƙinsu na al'ada.
Dajin yana da babban karfin tattalin arziki. Zai iya zama hanyar samun kudaden shiga ga gwamnati yayin da kamfanonin gandun daji da masana'antun noma ke sa ido kan filayen noma da nau'ikan halittu na yankin.
Kungiyoyi masu zaman kansu da dama suna yin kamfen don kiyaye wannan yankin da ba kasafai ake samun irinsa ba. Shekaru shida da suka wuce, da alama yanzu ne ma aka fara wannan fafutuka.
