Na Hamza Kyeyune
Ushirikiano wa pande mbili kati ya Uturuki na Afrika umepata kasi isiyo na kifani tangu Ankara ilipopewa hadhi ya kuwa muangalizi katika Umoja wa Afrika mwaka 2005.
Kwa sababu hii, zaidi ya nchi 40 za Afrika zimefungua balozi zake huko Ankara.
Ishara hiyo ya kidiplomasia imeshuhudia biashara ya Uturuki na Afrika ikiongezeka hadi dola za Marekani bilioni 40.7 mwaka 2022, kuashiria kiwango cha juu kutoka dola bilioni 5.4 kabla ya 2005.
Idadi hiyo inakadiriwa kufikia dola bilioni 50 baada ya taarifa kukusanywa kwa mwaka uliopita, kulingana na Bodi ya Shirika la Mahusiano ya Kiuchumi ya Kituruki ya Nje (DEIK).
Katika Kongamano la nne la Biashara na Uchumi la Uturuki na Afrika hivi karibuni huko Istanbul, rais wa DEIK Nail Olpak alisema.
Lengo la kwanza lilikuwa biashara yenye thamani ya dola bilioni 50 (TL 1.39 trilioni) kila mwaka na kisha dola bilioni 75 kila mwaka.
Kwa kuzingatia mada ya kongamano, "Kushughulikia Changamoto, Kufungua Fursa: Kujenga Ushirikiano Madhubuti wa Uturuki-Afrika wa Kiuchumi," Olpak alisema njia ya mbele ni kujenga madaraja mapya ya ushirikiano na kuondoa vizuizi kwa lengo moja.
Waziri wa biashara wa Uturuki Omer Polat alisema uthabiti wa juhudi unaakisiwa katika biashara ya nchi hiyo kiasi cha bara la Afrika kikipanda mara 7.5 tangu kuanzishwa kwa Mkakati wa Biashara na Mahusiano ya Kiuchumi na Nchi za Kiafrika mwaka 2003.
Ameongeza kuwa uwekezaji wa Uturuki barani Afrika umefikia dola bilioni 10 na wawekezaji wa Uturuki wamefikia kuunda nafasi za ajira kwa mamia kwa maelfu katika bara zima.
Msukumo wa miundombinu
Makampuni ya Uturuki yanapanuka kwa kasi katika sekta ya miundombinu ya Afrika, na kusababisha mabadiliko makubwa.
Makampuni makubwa ya ujenzi ya Uturuki, kama vile Yapi Merkezi yenye makao yake makuu Istanbul, yamehusika katika miradi katika bara zima, ujenzi wa nyumba, viwanja vya michezo, vituo vya mikutano, hospitali na maduka makubwa.
Mwanzoni mwa 2023, serikali ya Uganda ilipanga Yapi Merkezi kujenga sehemu ya urefu wa kilomita 273 ya njia ya reli ya kawaida kutoka mpaka wa Malaba kati ya Uganda na Kenya hadi Kampala kwa gharama inayokadiriwa ya $ 2.2 bilioni.
Njia hii ya reli ilitakiwa kujengwa na Kampuni ya China Harbour Engineering. Baada ya miaka nane ya hali kama ilivyo, Uganda ilichagua Yapi Merkezi ua Uturuki kuchukua mradi huo na kuumaliza.
Kampuni hiyo ya Uturuki ilipata faida nchini Ethiopia, kwa kujenga njia ya treni ya kisasa yenye urefu wa kilomita 3,910 (maili 2,430) 12, madaraja 51, barabara za juu 14 na njia moja ya chini.
Miundo mbinu ni hii muhimu kwa Ethiopia isiyo na bandari.
Yapi Centre pia ilipata mradi wa Tanzania wa kujenga reli ambayo itaunganisha Dar es Salaam na mji mkuu wa Dodoma, pamoja na mikoa mengine, kuwezesha kasi ya umbali wa kilomita 160 (99 mph), na reli ya kilomita 1,224 iliyokusudiwa kuunganisha Jamhuri ya Demokrasia ya Congo na Uganda na Bahari ya Hindi.
Miradi hii, yenye thamani ya dola bilioni 3, kwa jumla kutoka kwa makampuni ya Uturuki inaleta changamoto kwa makampuni makubwa ya jadi ya barani Afrika.
Makampuni ya Uturuki pia yalijenga Kituo cha Mikutano cha Tripoli nchini Libya, Kituo cha Mikutano cha Kigali nchini Rwanda, jengo la Bunge nchini Cameroon, na Uwanja wa Dakar Arena, uwanja wa kisasa wa michezo nchini Senegal wenye uwezo wa kukaa watu 15,000.
Kituo cha Mikutano cha Kimataifa cha Dakar, Uwanja wa Ndege wa Kimataifa wa Blaise Diagne nchini Senegal, na Uwanja wa Ndege wa Niamey nchini Niger ni miongoni mwa miradi mingine maarufu.
Polat Yol Yapi, kampuni ya ujenzi ya Uturuki yenye uwepo wa kimataifa, kwa sasa inaboresha barabara ya Muyembe-Nakapiripirit yenye urefu wa kilomita 92 inayounganisha Uganda na Kenya na Sudan Kusini na Ethiopia.
Potenza Lubricants na Acıbadem Healthcare Group ni miongoni mwa makampuni mengine imara ya Kituruki yanayosaidia kuboresha mtandao wa usafiri wa Uganda na mfumo wa huduma ya afya, kuunda kazi zinazohitaji ujuzi, kuchochea biashara za ndani na kuweka msingi wa ukuaji wa uchumi wa muda mrefu.
Kiwango kikubwa
Kulingana na Chama cha Wakandarasi wa Kituruki, makampuni ya ujenzi kutoka Uturuki kwa sasa yanachukua asilimia 17.8 ya biashara ya kimataifa ya ujenzi barani Afrika.
Hii inaashiria mabadiliko makubwa, ikizingatiwa kwamba kandarasi kubwa zilizotolewa hapo awali kwa nchi za Magharibi sasa zinaangukia mikononi mwa wafanyakazi wa Uturuki.
Kulingana na data kutoka DEIK, makampuni ya kandarasi ya Uturuki yamekamilisha miradi 1,864 katika bara la Afrika katika sekta tofauti, na uwekezaji wa jumla wa dola bilioni 85.4 .
Nchini Uganda, kwa mfano, uwekezaji wa Uturuki katika miradi ya miundombinu unaweza kutumiwa katika maeneo mengine ya Afrika ili kukabiliana na hasara za miundombinu na upungufu wa kimuundo ambao unazuia uwezo wa kushiriki kwa mafanikio katika biashara ya kimataifa.
Khalid Abdallah, mhandisi wa ujenzi, anaamini kwamba Uturuki inafurahia barani Afrika kwa sababu ya ukaribu wake na bara na mtindo wa biashara unaoendana na ajenda ya maendeleo ya Afrika.
"Kama Afrika inaweza kuimarisha ushirikiano wake na Uturuki kimkakati, itatambua kasi ya maendeleo ya miundombinu, ukuaji wa uchumi na mustakabali mzuri zaidi kwa raia wake," anaiambia TRT Afrika.
Biashara na ushirikiano kati ya Uturuki na Afrika zinaweza kuchomoza wakati nchi nyingi za Afrika, ikiwa ni pamoja na Misri na Ethiopia, zitajiunga na BRICS Januari 2024.
Uturuki inatarajiwa kushiriki mwaka 2025, jambo ambalo wachambuzi wanasema litaimarisha zaidi maendeleo ya biashara ya pande zote mbili.
