Na Millicent Akeyo
Afrika ni nyumbani kwa mataifa matatu yanayotumia jina 'Guinea': Haya ni Guinea ya Ikweta, Guinea-Bissau na Jamhuri ya Guinea.
Nadharia ya jumla inaonyesha kwamba jina Guinea lilitokana na Kireno katikati ya karne ya 15.
Hapo awali, ilitumika kama neno la kawaida linalorejelea watu na maeneo ya Afrika Magharibi, haswa yale yaliyo kwenye mpaka wa kusini wa Mto Senegal - ambapo nchi hizo tatu ziko.
Majina ya nchi - Jamhuri ya Guinea, Guinea ya Ikweta, na Guinea-Bissau - yalifunuliwa wakati wa karne ya 20.
Uhispania, Ufaransa, na Ureno kwa pamoja zilishikilia eneo la Guinea wakati wa ukoloni kabla ya nchi za Kiafrika kuhangaika na kufanikiwa kupata uhuru.
Jamhuri ya Guinea
Jamhuri ya Guinea iko kwenye pwani ya magharibi ya Afrika. Wakati mwingine huitwa Guinea-Conakry baada ya mji mkuu wake Conakry.
Ni kubwa zaidi kati ya nchi hizo tatu. Ina ukubwa wa kilomita za mraba 245,857 na ina wakazi wapatao milioni 14.
Nchi hiyo ilitawaliwa na Ufaransa. Ilijulikana kama Guinea ya Ufaransa kabla ya uhuru wake mnamo 1958.
Kiongozi wake wa kwanza baada ya uhuru alikuwa Ahmed Sékou Touré, ambaye alitawala kutoka 1958 hadi 1984.
Kiongozi wa sasa ni Kanali Mamady Doumbouya. Aliingia madarakani mwaka wa 2021 baada ya kumpindua Rais Alpha Conde katika mapinduzi ya kijeshi.
Makabila makuu nchini Guinea ni pamoja na Fulani au Peul, Malinké, na Soussou.
Ipo Afrika Magharibi, Guinea ina utajiri mkubwa wa maliasili - ikiwa na theluthi moja ya hifadhi ya bauxite duniani na ina Pato la Taifa la takriban dola bilioni 16, kulingana na Benki ya Dunia mwaka 2022.
Guinea-Bissau
Guinea-Bissau iko kaskazini mwa Jamhuri ya Guinea. Ni ya pili kwa ukubwa kati ya nchi hizo tatu kwa eneo - yenye ukubwa wa mita za mraba 36.125 na ina wakazi zaidi ya milioni 2.1.
Nchi hiyo hapo awali ilijulikana kama Guinea ya Ureno kabla ya uhuru wake kutoka kwa Ureno mnamo 1973.
Hii ilikuwa takriban miaka 15 baada ya Jamhuri ya Guinea kupata uhuru wake kutoka kwa Ufaransa.
Ili kuitofautisha na Guinea nyingine, mji mkuu wa nchi hiyo mpya iliyokuwa huru, Bissau, uliongezwa kwa jina lake. Tangu wakati huo inajulikana kama Guinea-Bissau.
Luis Cabral alikuwa rais wa kwanza wa nchi hiyo baada ya uhuru wake.
Rais wa sasa wa Guinea-Bissau, Umaro Mokhtar Sissoco Embaló aliingia madarakani Februari 2020 kufuatia uchaguzi. Ni kiongozi wa 6 wa nchi hiyo tangu uhuru.
Makabila makuu nchini Guinea-Bissau ni Balanta na Fulani. Guinea-Bissau ina Pato la Taifa la chini zaidi la Guineas zote kwa $1.639 bilioni, kulingana na ripoti ya 2021 ya Benki ya Dunia. Mauzo yake ya juu ni pamoja na nazi na korosho.
Guinea ya Ikweta
Kwa upande wa ukubwa wa eneo, Guinea ya Ikweta ndiyo nchi ndogo zaidi kati ya nchi tatu za Kiafrika zenye jina Guinea.
Guinea ya Ikweta ina ukubwa wa kilomita za mraba 28,052, ikiwa na wakazi zaidi ya milioni 1.7.
Ndiyo 'Guinea' iliyo karibu zaidi na ikweta - ambayo inaelezea jina lake - Equatorial Guinea. Inapakana na Bahari ya Atlantiki katikati mwa Afrika.
Nchi hiyo ilijulikana kama Guinea ya Uhispania kabla ya uhuru wake kutoka kwa Uhispania mnamo 1968. Ni nchi pekee ya Kiafrika ambapo Kihispania ndio lugha rasmi.
Makabila makuu ya asili ni Fang na Bubi.
Wakati Guinea-Bissau na Guinea-Conakry ziko Afrika Magharibi, Guinea ya Ikweta iko Afrika ya Kati.
Equatorial Guinea imekuwa na marais wawili pekee tangu uhuru ikianza na Francisco Macías Nguema aliyetawala kati ya 1968 na 1979 na mpwa wake Rais Teodoro Obiang Nguema Mbasogo aliyenyakua madaraka Agosti 3, 1979 katika mapinduzi ya kijeshi.
Chini ya uongozi wa Obiang, Guinea ya Ikweta ikawa mzalishaji na msafirishaji muhimu wa mafuta. Nchi hiyo ina moja ya mapato ya juu zaidi kwa kila mtu barani Afrika.
Papua New Guinea
Nchi nyingine yenye jina Guinea ni Papua New Guinea. Wakati 'Guineas' zingine tatu ziko Afrika, Papua New Guinea iko mbali sana kusini magharibi mwa Bahari ya Pasifiki, kaskazini mwa Australia.
Inaaminika kuwa 'Guinea' iliongezwa kwa jina lake na mpelelezi wa Kihispania aliyefika kwenye kisiwa hicho katika karne ya 16 kwa sababu aliona wenyeji hao wanafanana na watu wa eneo linaloitwa Guinea katika Afrika.
Papua New Guinea ina eneo la kilomita za mraba 46,840 na inakadiriwa kuwa na wakazi milioni 17. Papua New Guinea inachukuliwa kuwa mojawapo ya nchi zenye makabila mbalimbali duniani yenye makabila zaidi ya 800.
