Na Pauline Odhiambo
Crystal Asige alipoteza uwezo wake wa kuona kutokana na ugonjwa wa glakoma akiwa na miaka 20. Hata hivyo, maono yake kama mtetezi wa haki za binadamu umekuwa bora zaidi.
Akiwa na umri wa miaka 33, Crystal aliteuliwa kama seneta katika bunge la Kenya akiwakilisha watu wenye ulemavu tangu 2022.
Ingawa Crystal hakukusudia kamwe kufuata siasa, siku zote alijua kwamba kutengeneza muziki na kutetea haki za binadamu ulikuwa wito wake wa maisha.
"Kuwa seneta ni nyongeza ya sauti yangu na zawadi niliyopewa na Mungu ya kuimba," mwimbaji-seneta anaiambia TRT Afrika.
"Mwanzoni, nilitumia uimbaji wangu kutetea haki za watu. Sasa, kama seneta, haki."
Kujiingiza kwa Crystal katika uanaharakati kwa kiasi fulani kulichochewa na uzoefu wake wa kugombana na wanyanyasaji kwenye uwanja wa michezo wa shule ya watoto. Badala ya kuwalalamikia wazazi wake, alirudi nyumbani na kuimba kuhusu jambo hilo.
Kozorota kwa hali ya kuona
Akiwa shule ya sekondari, Crystal alikuwa akifanya kazi kwenye ukumbi wa michezo alipoona kwamba kusoma kulikuwa kukipata shida zaidi. Alikabiliana na changamoto kwa kukaa kila mara katika safu ya mbele ya darasa ili kuona ubao bora.
"Pia nilikariri maandishi yangu mara tu nilipoyapata. Hii ilinisaidia kuepuka aibu mbele ya waigizaji wote." anasimulia.
Baada ya kumaliza shule ya upili mwaka 2007, Crystal alikwenda Uingereza kusomea filamu na maigizo katika Chuo Kikuu cha Bristol Magharibi mwa Uingereza. Kumbi za mihadhara zilikuwa kubwa zaidi kuliko alipokuwa sekondari , na hivyo kulazimika kupimwa macho na kugundulika kuwa na glakoma.
Glaukoma ni ugonjwa unaohusisha kuharibika kwa mshipa wa neva ya optiki. Madaktari walibashiri kuwa Crystal angepoteza kabisa uwezo wa kuona ifikapo 2013.
Taarifa hizo zilimpa Asige mfadhaiko mkubwa, na hata kutaka kujiua.
Crystal alitafuta faraja kupitia muziki, akitoa albamu yake ya kwanza, Karibia ya mwaka wa 2014. Albamu hii ilipokewa vizuri huku wimbo wa 'Pulled Under', ukishika nafasi ya kwanza katika orodha ya nyimbo bora za Uingereza kwa mwaka 2016.
Muziki na Siasa
Kabla ya kujitosa kwenye siasa, Crystal alikuwa mzungumzaji wa kwenye hadhira, akihutubia umati mkubwa ulimwenguni pote kwa ujasiri.
"Sikupata nafasi ya kuzungumza miezi ya kwanza bungeni. Nilitishwa na uwepo wa watu wenye uzoefu wa miaka 30," Crystal anaiambia TRT Afrika.
Akichanganya muziki na harakati za kisiasa, alitoa wimbo wake Tattoo ili sanjari na ongezeko la mauaji ya wanawake na unyanyasaji wa kijinsia nchini Kenya.
"Siku ya wapendanao, nilitoa hoja ya kuahirisha Bunge ili kujadili kesi za mauaji ya wanawake. Hapo awali nilishawishi wabunge wanawake kuvaa nguo nyeusi badala ya nyekundu siku hiyo hiyo ili kuonyesha mshikamano na wanawake ambao wamepoteza maisha kwa jinsia- jeuri ya msingi au wahasiriwa wa kutendwa vibaya kimwili,” asema Crystal.
Muswada wa Watu wenye ulemavu
Kufikia Februari 2024, miswada minne ambayo Crystal alikuwa ameleta kujadiliwa Bungeni ilipitishwa kwa kauli moja katika hatua ya kihistoria ambayo ilimfanya kuorodheshwa miongoni mwa maseneta waliofanya vyema zaidi nchini.
Kati ya miswada iliyopitishwa, Mswada wa Wanafunzi wenye Ulemavu ulilenga kuwajumuisha wanafunzi walemavu katika shule za kawaida.
Mswada wa Lugha ya Ishara ya Kenya unahakikisha kwamba wanafunzi wenye changamoto ya kusikia wanapewa fursa sawa na kila mtu mwingine katika mfumo wa elimu.
Kulingana na Sensa ya Watu na Makazi nchini Kenya ya 2019, takriban watu 918,000 wenye umri wa miaka mitano na zaidi wana ulemavu. Wengi wa watu hawa mara nyingi wananyanyapaliwa, wakiwa na uwezo mdogo au hawana kabisa mifumo ya elimu.
"Tunataka kuondokana na mgawanyiko wa shule kwa wale wenye mahitaji maalum na kupata wanafunzi wengi wenye ulemavu katika mfumo wa kawaida ," anaelezea Crystal.
Crystal anajivunia zaidi na muswada wa watu wenye ulemavu kwani unalenga kufuta Sheria ya Watu Wenye Ulemavu ya 2003.
"Sheria ya awali ilihakikisha kwamba watu wenye ulemavu wanasamehewa kodi mara tu wanapoingia kwenye ajira. Lakini vipi kuhusu watu wenye ulemavu mkali ambao hawawezi kupata kazi kwa sababu wanawategemea kabisa walezi wao?" anasema.
Uwakilishi chanya
Crystal anatumai kuwa watu wengi zaidi wenye ulemavu wanaweza kuingia katika siasa ili kuunda sheria iliyoundwa mahususi inayolingana na lengo la kuwezesha jumuiya za walemavu.
Kulingana na Katiba ya Kenya, asilimia walau 5 ya kazi katika sekta ya umma na ya binafsi inapaswa kutengwa kwa watu wenye ulemavu, lakini hali ni tofauti.
"Mimi ndiye mbunge pekee mwenye ulemavu wa kuona katika Bunge la Seneti na Bunge la Kitaifa na mmoja wa watu wawili wenye ulemavu kati ya maseneta 67. Kati ya wabunge 359, sisi ni takriban watu 11 wenye ulemavu. Kwa hivyo, kwa hakika kuna haja ya uwakilishi zaidi, " anasema.
